Grażyna StarzakGrażyna StarzakW castingach na modelki do pism zamieszczających akty biorą udział całe tabuny pięknych dziewcząt Skąpo ubrane dziewczyny uśmiechają się z okładek pism i kalendarzy. Modelki, widoczne na billboardach, częstokroć mają na sobie jedynie cienkie rajstopy lub etolę ze sztucznego futra. Nagość nikogo już nie szokuje. Wiele dziewczyn i młodych kobiet z pozowania do aktów uczyniło profesję. Dla innych jest to dorywczy sposób zarobkowania. Nie każda od razu trafia do "Playboya" i inkasuje za sesję duże pieniądze. Niektórym wystarczy, że pozują za grosze studentom ASP. Malarze, rzeźbiarze i fotograficy specjalizujący się w aktach twierdzą, że na rynku modeli jest w czym wybierać. Na Wydziałach Malarstwa i Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie praca z nagimi modelami zaczyna się już na pierwszym roku. Bywa, że studentom pozują do aktów ich rówieśniczki. Podobno ani jedna, ani druga strona nie odczuwa żadnego pierwszy raz Andrzej Bednarczyk, dziekan Wydziału Malarstwa krakowskiej ASP, tylko pierwszy raz, gdy stanął oko w oko z nagą modelką, był trochę zażenowany. - Jeszcze na studiach pozowała mi bardzo piękna dziewczyna i w pierwszym momencie nie mogłem się skupić. Ale później człowiek jest skoncentrowany już tylko na malowaniu. Pozowanie w ASP ma charakter studyjny. To trochę tak, jak wizyta u lekarza. Nie chodzi o to, żeby ciało było piękne - czyli młode, zgrabne, estetyczne. W ASP po prostu studiuje się szczegóły anatomicznej budowy człowieka. Rysowanie z modela - jak mówi się w żargonie wewnątrz-uczelnianym, obowiązuje od początku istnienia akademii, czyli od 1818 roku. Panuje bowiem opinia, że jeśli ktoś umie dobrze narysować czy namalować człowieka, to znaczy, że wiele potrafi. - Udany akt stanowi sprawdzian, czy się panuje nad formą, nad kompozycją. Wystarczy troszeczkę źle narysować dłoń i natychmiast całe dzieło jest koślawe - mówi Andrzej Bednarczyk. Przez długie lata modelem, podobnie jak malarzem, mógł być tylko mężczyzna, i to niekoniecznie o pięknej sylwetce. W historii krakowskiej ASP żywa jest anegdota o studencie Jana Matejki, który zdenerwował mistrza, odmówiwszy rysowania, ponieważ w jego opinii model był brzydki. W tamtych czasach w Krakowie nie było zbyt wielu chętnych do pozowania nago. W mniej pruderyjnym Paryżu, już w matejkowskich czasach, malarz mógł sobie wybrać osobę, którą chciał malować na... targu modeli, jaki odbywał się w okolicy Montparnasse’u. Bardziej przedsiębiorczy modele sami chodzili po pracowniach, i to całymi rodzinami. W Polsce dopiero w okresie międzywojennym, być może z powodu recesji gospodarczej, sytuacja się poprawiła. Przed gmachem ASP stały kolejki chętnych do pozowania. Prowadzący zajęcia wysyłali swoich asystentów, aby wybrali właściwą, dokładnie opisaną przez profesora płaci - Obecnie nabór odbywa się poprzez ogłoszenia, ale również dzięki kontaktom osobistym pracowników i studentów. Chętni są, chociaż ASP słabo płaci, a pozowanie nie wiąże się z przyszłą karierą - mówi dziekan Andrzej Bednarczyk. Wśród modeli związanych z ASP bywają studenci, ale również bezrobotni i emeryci, którzy chcą trochę zarobić. To zupełnie inni ludzie niż ci, którzy pozowali w ASP w minionych dekadach, np. "Kurosawa" czy słynna Dzidka Solska, od której Andrzej Bednarczyk, obecny dziekan Wydziału Malarstwa, jako student dostał po głowie. Dzidka, będąca żywą legendą akademii, uznała, że na rysunku obecnego dziekana, ówczesnego studenta akademii, ma krzywe kolano. Modele z tamtych lat to były niewątpliwie oryginalne i barwne postaci, bardzo zżyte, często na ty nie tylko ze studentami, ale i z profesorami ASP. Niektóre z pań wróżyły, inne robiły korekty studenckich szkiców. Solska prowadziła kursy dla artystów; szmuglowała z Czechosłowacji węgiel do szkicowania i gumki, a w 1981 roku stała w jednym szeregu ze strajkującymi pracownikami akademii. Elżbieta, wysoka, postawna dziewczyna o cygańskiej urodzie, studentka zarządzania w UJ, która już drugi rok pozuje swoim rówieśnikom kształcącym się w ASP, wzrusza ramionami, gdy słyszy anegdoty na temat pozowania. Trafiła do ASP dzięki znajomym. - Przyszłam, bo po prostu brakowało mi kasy - wyjaśnia. - Dostaję 7 zł za godzinę - nie są to kokosy, ale w miesiącu zarobię nawet ponad sto złotych. Mogę sobie za to kupić jakiś ciuch. Bez skrępowania Elżbieta twierdzi, że nie czuje skrępowania, rozbierając się przed kilkunastoosobowym gronem nieznanych ludzi. - Nawet wtedy, gdy asystent demonstruje jak mam ustawić rękę czy nogę i dotyka mnie - zapewnia. - Traktuję to jak zwyczajną pracę. Najbardziej lubię pozować dla pierwszego roku, bo nie muszę się specjalnie wysilać. Gorzej jest ze starszymi rocznikami. Studenci z wyższych lat każą modelce przyjmować pozy i zmieniać mimikę. Czasem trudno wytrzymać 45 minut - narzeka Elżbieta. Magda, koleżanka Eli, nie dostała się na studia. W tym roku ma zamiar ponownie zdawać na psychologię. Pilnie się uczy, a pozowanie w jednej z licznych w Krakowie prywatnych szkół rysunku i malarstwa traktuje jak przygodę, która ma przerwać monotonię codziennych, podobnych do siebie dni. Magda zarabia 10 zł za godzinę, ale - jak mówi - pieniądze w jej przypadku nie mają większego znaczenia. Ojca stać było na kupienie córce mieszkania w Krakowie i płacenie za wszystkie jej zachcianki. Magda zgłosiła się na casting, bo "kocha swoje ciało, no i wnosi jakiś wkład w rozwój sztuki". Kolejnym powodem do dumy jest dla niej to, że zdystansowała cztery inne kandydatki. _Przyznaje, że po swoim mieszkaniu często chodzi nago. Gdyby była _bardziej proporcjonalnie zbudowana, pewnie zgodziłaby się pozować dla ambitnych - podkreśla - pism, w których zamieszcza się kobiece z "Playboyem" W castingach na modelki do wspomnianych przez Magdę ambitnych pism zamieszczających akty biorą udział całe tabuny pięknych dziewcząt. Jedna na kilkanaście ma szansę na udział w sesji zdjęciowej. - Niekoniecznie musi być klasyczną pięknością. Ważne, aby była fotogeniczna i nie peszyła się stojąc przed obiektywem - mówi Andrzej Pilichowski-Ragno, krakowski artysta fotografik. Aby się przekonać, jak wiele dziewczyn, rzadziej chłopców, marzy o karierze fotomodelki, wystarczy zajrzeć do Internetu. Publikuje się tam tysiące zdjęć dziewcząt, które są zdecydowane dosłownie na wszystko, aby tylko zrobić karierę w tej profesji. Gdy "Playboy" zaproponował Ilonie Stachurze, studentce UJ, która wystąpiła w jednej z poprzednich edycji "Big Brothera", _sesję zdjęciową, zgodziła się bez żadnych oporów. Ilona wyznaje, że _nie widzi żadnego powodu, aby zakrywać swoje ciało przed obiektywem, ponieważ uważa się za osobę bezpruderyjną. Opala się nago na plaży nudystów, a w programie "Big Brother" kąpała się w stroju Ewy, mając świadomość, że patrzą na nią współmieszkańcy domu "Wielkiego Brata". Sesja dla "Playboya" w przypadku Ilony nie była przepustką do kariery, bo nie otrzymała potem żadnych ciekawych propozycji. Za pozowanie zarobiła 10 tys. złotych. Nie ukrywa, że dzięki tej przygodzie znacznie podreperowała swój budżet. Nie wszystkie piękne kobiety decydują się na współpracę z "Playboyem". Te, które już są sławne, często deklarują, że czułyby się zażenowane. Pozowania nago odmówiły aktorka Justyna Sieńczyłło oraz Magda Mielcarz, studentka UW grająca Ligię w filmie "Quo vadis" Jerzego Kawalerowicza. - To zły sposób na zdobywanie popularności. Są rzeczy, które nie mają ceny - uważa Justyna Sieńczyłło. Fotografom specjalizującym się w aktach długo odmawiała Katarzyna Skrzynecka. W końcu zgodziła się na sesję zdjęciową w skąpym stroju dla magazynu "Maxim". - Kobieta nigdy nie powinna odkrywać się do końca - powiedziała w formie komentarza po zakończeniu sesji, dodając, że nie przyjęłaby takiej propozycji, będąc na studiach. Uroda, proporcjonalna budowa ciała, piękne włosy, długie nogi - to liczące się atuty modelek pracujących, za pośrednictwem jednej z licznych agencji, dla producentów odzieży, firm dystrybucyjnych, centrów handlowych czy rynku mody. W ten sposób można trochę zarobić, ale szansę na zdjęcia, które mogą zyskać ocenę artystyczne, _mają dziewczyny akurat nie z tego kręgu. Andrzej Pilichowski-Ragno, dla którego akt jest _najpełniejszą formą estetycznego wyrazu, unika zatrudniania modeli z agencji. - Proszę o pozowanie do aktów swoje koleżanki. Po prostu mogę pracować tylko z osobami sprawdzonymi. Mam w swoim kręgu takie osoby, które się do tego znakomicie nadają - mówi krakowski na goliznę Pilichowski przyznaje, że jest duży popyt na goliznę. - Sądząc po zleceniach - mówi - wytworzył się, na szczęście trochę bardziej niż kiedyś, wysmakowany rodzaj potrzeb. Z jego obserwacji wynika, że bardzo wiele dziewczyn chce być Często jednak nie zdają sobie sprawy z własnych możliwości. Czy nie będąc sławną gwiazdą można w tej profesji przyzwoicie zarobić? - Na pewno tak. Zdarzają się też nisko płatne sesje. Nie zależy to od stopnia skomplikowania projektu. Raczej od tego, kto płaci i gdzie zdjęcia będą publikowane. Najwyżej płatne są fotografie na billboardy i sesje zdjęciowe dla "Playboya" - mówi krakowski fotografik. Według niego, rynek modeli jest w naszym kraju wciąż dość prymitywny. - Być może wiele z tych pań miałoby szansę rozwinąć się, gdyby trafiły na lepszego fotografa. Niestety, w naszym kraju, w przeciwieństwie do np. Czech, jest mało agencji reprezentujących wysoki poziom, zatrudniających dobrych fotografików. Większość zdjęć publikowanych w katalogach to zwyczajne fotki, robione przez amatorów. Andrzej Pilichowski-Ragno ubolewa, że fotografia nie jest w Polsce równoprawną z innymi dziedziną sztuki. - A szkoda, bo są zdolni fotograficy. Ale nie mają motywacji, żeby bardziej się starać.